ARTYKUŁY

Autor: Hanna Sztuka

Cirka 1994 Borek-Cuma po Eukaliptus hod.SK Kurozwęki

Cirka wychowała się w Kurozwękach, ale był to już schyłkowy okres działalności tej trzeciej co do daty założenia (1973) państwowej stadniny koni arabskich. Państwowa Stadnina Koni  w Kurozwękach zakończyła swoją działalność hodowlaną w roku 1998 a stado klaczy zostało w całości sprzedane. Najcenniejsze klacze zostały decyzją ANR przeniesione do innych stadnin państwowych: Janowa, Michałowa i Białki, a pozostałe klacze zakupiła prywatna stadnina Tarus Arabians. Kilka klaczy pozostało w reprywatyzowanych Kurozwękach. Starano się choćby w minimalnym stopniu zabezpieczyć tę hodowlę, która właśnie w tamtym czasie zaczęła osiągać pierwsze znaczące sukcesy. Jednak realia gospodarcze końca lat 90. oraz polityka prywatyzacyjna ówczesnego ANR nie znalazły argumentów na zachowanie tej hodowli w całości. Klacze, które trafiły do stadnin w Janowie i Michałowie zostały wybrane pod kątem zabezpieczenia linii żeńskich, które znajdowały się w Kurozwękach, a w tych stadninach zostały utracone. Stadnina Koni Białka z kolei, otrzymała nieomal w całości najlepszy materiał hodowlany z Kurozwęk, czyli młode klacze, wśród których było kilka niezwykle cennych córek ogierów Palas, Eukaliptus czy Ararat w typie pokazowym, który zaczynał dominować w polskiej hodowli. Cirka, której bardzo piękna matka, Cuma 1990 po Eukaliptus została sprzedana do hodowli prywatnej - znalazła się w grupie klaczy przekazanych do Białki. Przybyła do Białki źrebna, janowskim synem Eukaliptusa ogierem Harbin, który został ojcem jej pierwszego przychówku, urodzonego już w Białce w 1999 roku ogiera Circus. Cirka dała w Białce 12 źrebiąt w tym cztery klacze wcielone do hodowli : Citroneta 2000 po Pesal, Cirilla 2006 po Ekstern, Cirlita 2011 po Eryks oraz Cilia 2018 po Medalion. 

Cirka reprezentuje linię żeńską klaczy Gazella or.ar. importowaną do Jarczowiec w roku 1845 przez hrabiego Juliusza Dzieduszyckiego, który w roku 1885  umiera bezpotomnie. Po jego śmierci stadninę odziedziczył jego bratanek, hr. Wojciech Dzieduszycki, który nie miał zamiłowania do koni arabskich:  wybiera z Jarczowiec 12 klaczy i przenosi je do Jezupola. Reszta koni Juliusza Dzieduszyckiego została sprzedana do innych hodowli. Dopiero kiedy stadninę w Jezupolu  roku 1894 przejął jego syn Władysław, tradycje jarczowieckie ponownie odżyły. Niestety już w roku 1914 prawie wszystkie konie ze stadniny w Jezupolu zostały zabrane przez wojska niemieckie. W Jezupolu pozostała jedna klacz Pomponia 1902 oraz trzy kilkumiesięczne klaczki : Gazella II 1914, Mlecha 1914 i Zulejma 1914. Klaczki które przetrwały pożogę rewolucji i I Wojnę Światową, Władysław Dzieduszycki zmuszony był sprzedać, kończąc w ten sposób wieloletnią hodowlę jego rodziny. Ostatecznie klacze jezupolskie trafiły do nowo utworzonego działu koni arabskich w Państwowej Stadninie Janów Podlaski, gdzie każda z nich stworzyła własną, niezwykle cenną  linię. 

Gazella II 1914 Koheilan or.ar.-Abra po Anvil hod. W.Dzieduszycki Jezupol

Gazella II 1914, była jedną z najważniejszych janowskich matek w okresie 20.lecia międzywojennego. Okazała się niezwykle cenną matką stadną, którą ówczesny hodowca w Państwowej Stadninie Koni Janów Podlaski, Stanisław Pohoski darzył szczególnym zaufaniem. W kolejnych latach urodziły się  klacze, córki Gazelli II: Elegantka 1923, Fryga II 1924, Jaskółka II 1928, Makata 1931, Najada 1932 oraz Taraszcza 1937. Jej linia została odbudowana również po II Wojnie Światowej pomimo, że sama Gazella II 1914, a także inne cenne klacze z tej linii w 1939 roku zostały zagrabione przez Rosjan i trafiły do Tierska na Kaukazie. Potomstwo Gazelli II stało się na wiele pokoleń nieocenionym źródłem krwi dla hodowców zarówno w Polsce jak też w ZSRR. 

Cyrkulacja 1974 Palas-Cykuta po Mir Said hod.SK Kurozwęki

Jedna z wnuczek Gazelli II, Rozeta 1935 po Almanzor, została jeszcze przed wojną sprzedana z Janowa do hodowli prywatnej w majątku Śmiłowice i szczęśliwie znalazła się w grupie koni, które przetrwały II Wojnę Światową na terenie Polski południowej. Poprzez SK Raba Wyżna „upaństwowiona” już Rozeta trafiła do SK Nowy Dwór. Urodzona w Nowym Dworze jej córka  Cerozja 1949 po Wielki Szlem,  została przeniesiona do SK Albigowa, a następnie ona i jej córka Cyneraria 1961 po Sędziwój, po likwidacji stadniny w Albigowej, trafiły do Janowa Podlaskiego. Cerozja założyła w Janowie własną rodzinę czynną do dnia dzisiejszego i reprezentowaną obecnie przez klacze Cereza 2008 oraz Cedora 2013.

Ciupaga 1984 Banat-Cyrkulacja po Palas hod.SK Kurozwęki

Kiedy w roku 1973 tworzono kolejną po Janowie i Michałowie stadninę w Kurozwękach została tam przekazana z Janowa córka Cynerarii, Cykuta 1966 po Mir Said źrebna ogierem Palas. Urodzona już w Kurozwękach siwa Cyrkulacja 1974 po Palas od Cykuta po Mir Said,  założyła w Kurozwękach własną rodzinę, kontynuowaną następnie w SK Białka,  gdzie po prywatyzacji Kurozwęk trafiły jej córka Ciupaga 1984 po Banat oraz wnuczka Cirka 1994 po Borek. Obecnie rodzina klaczy Cyrkulacja 1974 jest reprezentowana w Stadninie Koni Białka przez cztery klacze stadne: Cirilla 2006 po Ekstern, Cirlita 2011 po Eryks, Cilia 2018 po Medalion, Chilia 2020 po Alert oraz siedem młodych klaczek. Równolegle z pochodzącą ze stadniny w Kurozwękach rodziną klaczy Cyrkulacja 1974 w Białce funkcjonuje rodzina, którą założyła klacz Carmen 1985, również wywodząca się od janowskiej Elegantki 1923, która  pomimo wcześniejszych sukcesów w hodowli, w tym ogiera czołowego Celsjusz 2004 po Ekstern, jest obecnie reprezentowana przez jedną młodą klaczkę, Cuba 2023 po Palatino, której przyszła kariera hodowlana zdecyduje czy rodzina Carmen 1985 w Białce się rozwinie czy wręcz przeciwnie. 

Cirilla 2006 Ekstern-Cirka po Borek hod.SO Białka

Linia klaczy Gazella or.ar. przedłużona przez klacz Gazella II 1914,  jest w polskiej hodowli państwowej reprezentowana przez klacze, które możemy spotkać w rodowodach licznych cennych klaczy i ogierów gdzie występują zarówno konie wybitnie piękne jak też wybitnie dzielne. Jednym z najciekawszych przykładów jest potomstwo klaczy Fryga II 1924, które poprzez Ofirkę 1939, cudem uratowaną od sowieckiej grabieży, dało klacze bez których trudno sobie dziś wyobrazić polską hodowlę. Klacze wywodzące się bezpośrednio od Ofirki, są znane z wybitnej dzielności i obecnie choć nieliczne, kontynuują hodowlę w rodzinach żeńskich w Janowie: Oktavia 2003 po Om El Extreem oraz Białce Orea 2012 po Eryks  i Orletta 2017 po El Omari. Z kolei córka Ofirki Gastronomia 1946, która trafiła do Michałowa, dała szereg urodziwych klaczy a z założonej przez nią rodziny pochodzą takie klacze jak Czempionka Świata Galilea 2000 po Laheeb, utytułowana Galerida 2013 po Shanghai E.A., czy jedna z najpiękniejszych obecnie michałowskich klaczy Goltemma 2018 po Sahm El Arab.

Cirlita 2011 Eryks-Cirka po Borek hod. SO Białka

Skomplikowane losy koni arabskich na przełomie XIX i XX wieku, które przetrwały rewolucję, dwie wojny światowe, upaństwowienie wraz ze zmieniającymi się koncepcjami hodowlanymi, pokazują jednak jak znakomite efekty przyniosła konsekwentna praca polskich hodowców nad zachowaniem dziedzictwa dawnych stadnin kresowych. To niezwykłe trwanie w czasie i przenoszone z pokolenia na pokolenie zamiłowanie do koni arabskich sprawia, że Polacy nadal mogą pochwalić się najstarszymi rodzinami żeńskimi w światowej hodowli. Obecnie w tym dziedzictwie pokoleń zacierają się podziały na hodowlę państwową i prywatną, choć to ta pierwsza ma z uwagi na ochronę państwa większą szansę na prowadzenie hodowli w kierunku zachowania rodzimych rodzin i rodów.  

Cilia 2018 Medalion-Cirka po Borek

Cirilla 2006 Ekstern-cirka po Borek (fot. wykonana w 2023 roku)