BIBLIOTEKA

Equus Polonus - Koń w wojsku polskim w XVI wieku" autorstwa dr hab. Aleksandra Bołdyrewa  to niezwykle ciekawa praca historyczna poświęcona roli konia w wojsku polskim w XVI wieku.  Autor opisał nie tylko to co było głównym celem jego badań, czyli służbę koni w armii, ale sięgnął znacznie dalej, do źródeł hodowli konia, którego niegdyś określano właśnie jako Equus Polonus, czyli koń polski. 

Autor za typ wyjściowy konia polskiego przyjmuje prymitywnego konika wywodzącego się od dzikiego stepowego tarpana. Dość wcześnie udomowione konie stepowe, już w początkach XI wieku zaczęto krzyżować z końmi napływającymi na tereny ówczesnej Polski, głównie ze Wschodu w drodze wymiany handlowej lub jako zdobycz wojenna. Autor, nie będąc hipologiem zachowuje daleko idącą ostrożność w interpretacji niektórych źródeł, które według wcześniejszych badaczy ( np.W.Pruski) potwierdzały, że już w stadzie Zygmunta Augusta w Knyszynie hodowano konie arabskie w czystości krwi, a nie tylko używano do uszlachetniania koni miejscowych. Na podstawie wielu źródeł autor prześledził proces kształtowania się Equus Polonus. Dla hodowców koni arabskich najciekawsza w książce Aleksandra Bołdyrewa może okazać się możliwość prześledzenia  procesu tworzenia się w XVI i XVII wieku największych hodowli magnackich na Wołyniu, Podolu i Rusi. Autor opisuje też rachunki królewskie z 1504 roku, dotyczące wydatków na konie królewskie oraz znane wówczas knyszyńskie stada, w których znajdowały się konie typów wschodnich i zachodnich ( liczące ponoć około roku 1565 nawet 3000 koni). Na podstawie analizy wielu źródeł wyłania się charakterystyczny obraz konia polskiego: dzielne, rosłe, piękne, mniej szybkie od tureckich ale od nich piękniejsze. 

Autor w swojej pracy daje nam również obszerną hipologiczną bibliografię. Podkreśla szczególnie fakt, iż hodowla koni na ziemiach polskich opierała się wprawdzie na tradycji i doświadczeniu hodowców, ale posiadacze większych stad oraz znawcy koni , korzystali z doświadczeń nie tylko współczesnych im autorów, ale zgodnie z duchem Renesansu,  z literatury antycznej, którą czytano w oryginale jak również w XVI i XVII wiecznych przekładach.

Dla każdego miłośnika, ale i hodowcy koni, książka Aleksandra Bołdyrewa może być ciekawą lekturą, również i z tego powodu że pokazuje jak w ówczesnym społeczeństwie szlacheckim wyglądała ich hodowla, szczególnie w aspekcie hodowli koni czystej krwi arabskiej, których początki sięgają właśnie tamtego okresu. Legendarne stada kresowe, pomimo że niewiele przetrwało z tamtego czasu źródeł pisanych, miały swój początek właśnie w czasach ostatnich Jagiellonów i ich kontynuacja do pierwszej dekady XX wieku była, pomimo braku państwowości sprawą dość naturalną.  W swojej pracy autor omawia nie tylko zasady ówczesnej hodowli w tym identyfikacji koni, ale również obrót handlowy końmi oraz narodziny tak zwanej polskiej szkoły jazdy i jej związki ze sztuką jeździecką Europy Zachodniej oraz Orientu.  

Okładkę książki Aleksandra Bołdyrewa zdobi wizerunek polskiego konia w rzędzie rycerskim, pochodzący z  Rolki Sztokholmskiej, która powstała w 1605 roku z okazji zaślubin króla Zygmunta III Wazy z arcyksiężniczką Konstancją Habsburżanką  (Zbiory Zamku Królewskiego w Warszawie). Siwy koń malowany „w bród”, czyli ozdobiony do połowy czerwonym barwnikiem, jest częścią charakterystycznych dla polskiej kultury jeździeckiej tamtego okresu zwyczajów. 

Więcej informacji  o Equus Polonus oraz historii  hodowli koni polskich i orientalnych wkrótce w naszej zakładce Equus Polonus. 

Aleksander Bołdyrew " Equus Polonus - Koń w wojsku polskim w XVI wieku"

wyd. Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Jana Kochanowskiego

Piotrków Trybunalski 2016

Dr hab. Aleksander Bołdyrew, adiunkt w Instytucie Historii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, autor dwóch książek ( Produkcja i koszty uzbrojenia w Polsce XVI wieku  oraz Piechota zaciężna w Polsce w pierwszej połowie XI wieku ) oraz kilkudziesięciu artykułów naukowych.