Saklawi I - linia czy ród?

W polskiej hodowli koni arabskich, przyjęło się prowadzić po II wojnie światowej hodowlę w obrębie określonych jako polskie, kilkunastu rodzin żeńskich i kilku rodów męskich. Założenie to poparte jest także formalnym zapisem w polskim programie hodowlanym dla rasy. O ile rodziny klaczy legitymują się czasem rodowodami sięgającymi XVIII, a często początku XIX wieku, to rody męskie są już, z różnych przyczyn dużo młodsze. Kolejne kataklizmy nawiedzające hodowle arabskie na polskich ziemiach, powodowały konieczność odtwarzania hodowli z przypadkowo ocalałego materiału, ale zawsze w obrębie zawężonej w stosunku do wyjściowej, populacji. Zatem obawa o zbytnie spokrewnienie stada towarzyszyła polskim hodowcom przez wiele lat, stojąc u podstaw sięgania po coraz to nowe ogiery. Z takiej też przyczyny sprowadzono do Polski w 1972 roku ogiera Palas, z nieobecnej wcześniej w Polsce linii Saklawi I. Początkowo wpływ Palasa był niezwykle mocny, jednak już w latach 90-tych zaczął słabnąć, aby w roku 2021, być zupełnie nieobecnym w hodowli. Tymczasem wejście polskiej hodowli w światowy nurt koni pokazowych a  przez to rezygnacja z własnej drogi, wytyczonej jeszcze przez polskich hipologów przed II wojną światową, zakładającej hodowlę konia arabskiego; pięknego i dzielnego, spowodowało trend importu obcych, reprezentujących pokazowe cechy ogierów. Jako, że na świecie dominującymi były ogiery z linii ogiera Saklawi I - której reprezentantem był też Palas - to one też głównie zajęły boksy ogierów czołowych w polskich stadninach państwowych i to ich nasienie przede wszystkim stało się przedmiotem importu do stadnin prywatnych. Opinia o „zalewie” hodowli ogierami z rodu Saklawi I, znalazła swoje uzasadnienie w ilości użytych ogierów co doprowadziło do wniosku o niebezpieczeństwie nadmiernego inbredu koni arabskich w Polsce. Jako, że pogląd ten jest stale powtarzany, istnieje potrzeba analizy linii i odpowiedź na pytanie; czym jest właściwie w hodowlanym sensie populacja zwana Saklawi I i czy możemy mówić tu o rodzie tego ogiera?

Założyciel linii swojego imienia – ogier Saklawi I or.ar. urodził się w 1886 roku u Beduinów Anazeh Rouala i należał do rodu zwanego Saklawi Jidran. Importowany z Arabii do Egiptu przez Ali Paschę Scherifa i odsprzedany księciu Ahmed Kemalowi, w 1894 roku ostatecznie trafia do stadniny Abbas Pashy Hilmi II, gdzie dożywa swych dni. Do hodowli Saklawi I pozostawił zaledwie 2 córki i 3 synów. Przez cztery generacje jego linię przedłużał w zasadzie tylko jeden potomek, byli to kolejno: Saklawi II  - Gamil Manial  - Mansour, a w końcu Nazeer. Z tego powodu linii, którą kontynuowali wymienieni potomkowie Saklawi I - nominalnie nie można było nazwać rodem.

Gamil Manial

W zasadzie na  rozgałęzienie i utworzenie tym samym rodu Saklawi I, szansę miał już jego syn Saklawi II 1895 (od El Dahma or.ar.) dając 2 dwóch wartościowych synów: Mabrouk Manial oraz Gamil Manial, z których ten drugi, ostatecznie przedłużył linię istniejącą do dziś. Losy odgałęzienia pierwszego z nich, ogiera Mabrouk Manial 1912 od Tarfa związane są za pośrednictwem jego syna og. Kafifan z Polską, dzięki któremu Saklawi I pojawił się już na początku XX w. po raz pierwszy w polskiej hodowli. Ogiera Kafifan 1916 od Nigma, w 1924 roku importował do swej stadniny w Beheniu, hr. Alfred Potocki, którego zakupu dokonał w drodze powrotnej z safari w Sudanie. Kafifan, prócz klaczy własnych w Beheniu, krył także klacze z Gumnisk, Pełkiń, Ołyki i stadniny w Pomorzanach. Choć charakteryzował się niezwykłą urodą, to nie pozostawił cennego potomstwa - jego syn Lartur 1927 eksportowany został do Babolny i na tym ogierze urywa się to odgałęzienie. Do stada w Beheniu włączono jedynie 3 córki Kafifana, z których Mattaria 1926, ostatecznie sprzedana została do USA. W siedzibie Potockich w Łańcucie, do dziś zachowały się dwa jego portrety.  Skutecznie linię ogiera Saklawi I przedłużył jednak drugi z synów ogiera Saklawi II, Gamil Manial 1912 od Dalal, dając wartościowego Mansour 1921 od Nafaa El Saghira. Istnieje jednak domniemanie, że Mansour nie był synem Gamil Maniala tylko innego ogiera o podobnym imieniu i z innego niż Saklawi I, rodu. Jednak istniejący fotograficzny portret Gamil Maniala, a był to pierwszy ogier z tego rodu, którego sfotografowano, przeczy temu domniemaniu, gdyż na tym archiwalnym zdjęciu widać wyraźnie jego charakterystyczną dla tej linii słabą kłodę. Cecha ta mocno jak widać ugruntowana, uwidacznia się często także u ogierów współczesnych, czego znany i wpływowy ogier WH Justice - przykładem.

Mansour

Decydującym o dalszej egzystencji linii Saklawi I, okazał się wymieniony ogier Mansour, który dał dwa bardzo cenne ogiery; Sheikh El Arab 1933 od Bint Sabah oraz przede wszystkim epokowego, nazywanego „królem”, ogiera Nazeer 1934 od Bint Samiha. Dopiero ten potomek Saklawi I, rozgałęził szeroko linię swojego przodka i nadał rodowi znaczenia jakie znane jest w dzisiejszej hodowli -  często nazywanego linią Nazeera. Początkowo Nazeer krył w stadach Królewskiego Towarzystwa Rolniczego w Egipcie i dopiero w wieku 15 lat za sprawą nowego hodowcy, który użył go w egipskiej państwowej stadninie Kafr Farouk w El Zahraa, Nazeer otrzymał swoją szansę. Hodowcą, który uwierzył w Nazeera był  wydalony z kraju przez komunistyczne władze Węgier pod koniec lat 40-tych, były dyrektor Babolnej, gen. Tibor von Pettko-Szandtner.

Nazeer

Nazeer okazał się ogierem, o tak dużym wpływie na hodowlę arabów, że dziś tylko w nielicznych egipskich rodowodach nie odnajdziemy jego imienia - w samym tylko Egipcie użyto 11 jego synów. Synowie Nazeera byli eksportowani na cały świat i wszędzie zakładali bardzo żywotne rody. Łącznie Nazeer pozostawił po sobie ponad setkę potomków, z których 21 użyto w hodowlach m.in. Niemiec, USA i ZSRR, a do pewnego czasu był bardzo popularny w rodowodach koni rosyjskich i polskich. Sukcesy amerykańskiej stadniny Ansata Arabians, oparte zostały na programie hodowlanym z Nazeerem jako podstawowym reproduktorem, na którego inbredowane było całe tamtejsze stado.

„Król” Nazeer pozostawił w światowej hodowli tak ważne dla niej ogiery jak: Hadban Enzahi, Ghazal, Alaa el Din, Morafic, Ibn Halima, Kaisoon, Galal i oczywiście ogiera Aswan.

Wyróżnili się synowie Nazeera; Alaa El Din, Morafic oraz Galal. 

Alaa el Din 1956 od Kateefa, użyto w Egipcie - jego córkę Hanan, eksportowano do Niemiec, która została tam matką wielu cennych koni. 

Morafic 1956 od Mabrouka, dał og. Shaker El Masri 1963 od Zebeda, ojca El Shaklana 1975 od Estopa oraz ogiera Farag 1962 od Bint Kateefa, w 1971 importowanego do Babolny,  a także ogiera Ghalion 1965 od Lubna. Morafic został eksportowany do USA pozostawiając w Egipcie 58 źrebiąt. W USA dał ich 151 z których 30 zostało zwycięzcami narodowych czempionatów USA i Kanady. Filarami sukcesów rodu Morafica jako reproduktora stały się ogiery: jego wnukowie Ruminaja Ali i El Shaklan i dalej Gazal Al Shaqab wraz z synem ogierem Marwan Al Shaqab.

El Shaklan 

Galal 1959 od Farasha dał Ibn Galal 1966 od Mohga, zakupionego jako dwulatek do Babolny, a następnie odsprzedany zostaje do Niemiec. W Niemczech w hodowli H.J.Nagla Ibn Galal dał ogiera Ibn Galal I (DE) 1972, który z kolei został szeroko użyty w Babolnie pozostawiając tam wybitną stawkę klaczy.

Galal

W 1955 roku do stadniny w Marbach eksportowano  młodych synów Nazeera – Hadban Enzahi 1952 od Kamla i Ghazal 1953 od Bukra. Oprócz wspólnego pochodzenia, roku zakupu i homozygotyczności pod względem siwej maści, ogiery te łączył w Marbach także program hodowlany, polegający na wzajemnym łączeniu ich córek; jeden często krył córki drugiego. 

Z tych to kojarzeń pochodziło najbardziej cenne i wpływowe potomstwo obu tych ogierów. 

Ghazal

Także do Niemiec, eksportowany został Kaisoon 1958 od Bint Kateefa, bardzo szeroko użyty w hodowli, którego wnukowie funkcjonują w hodowli niemieckiej do dziś .

Kaisoon

Niezwykle ważnym dla światowej hodowli synem Nazeera okazał się og. Aswan (ex Raafat) 1958 od Yosreia, który został importowany do Tierska w 1963 roku i dał tam szereg wybitnego potomstwa. Rosyjskiej hodowli synowie Aswana, którzy wpłynęli ma światową hodowlę to; Patron 1966, Kilimandscharo 1968, Palas 1968, Magnit 1969, Plakat 1970, Marsianin 1971, Antey 1972, Mascat 1975 i  Mashuk 1977. 

Marsianin

Tak rozpowszechniona i popularna na świecie linia, była jeszcze do połowy lat 70 tych, zupełnie nieobecna w Polsce. Jednak obawa zbytniego spokrewnienia w tak nielicznej - liczącej zaledwie kilkaset  koni - krajowej populacji koni czystej krwi arabskiej, spowodowała zmianę tej sytuacji. W 1974 roku zakupiono w Tiersku zupełnie obcego rodowodowo dla polskiej hodowli, reprezentanta linii Saklawi I - Nazeera, jednego z synów Aswana - ogiera Palas 1968 (od Panel po Nil). Roman Pankiewicz pisze, że: „Był to ogier bardzo potrzebny naszej hodowli. Jego zupełnie obcy rodowód (w 3/4 egipski) pozwolił na bardzo szerokie użycie go we wszystkich polskich stadninach.” (9) Ogier ten odcisnął początkowo swe piętno na populacji koni arabskich w Polsce, pozostawiając: „…cenne ogiery i jeszcze cenniejsze klacze.” (9).

Palas

Na najcenniejszych polskich matkach dał bardzo urodziwe potomstwo, które zdobyło szereg najwyższych nagród, na krajowych i zagranicznych pokazach. Córki Palasa wniosły do polskiej hodowli oczekiwany egzotyczny typ, ale jednocześnie liczne, przekazane przez Palasa na potomstwo, usterki w postaci długiej kłody i wadliwych, głównie przednich nóg. Usterki te powodowały konieczność dużego brakowania jego potomstwa. 

Ararat

Najcenniejszym z  synów Palasa był wyhodowany w Janowie Podlaskim ogier Ararat 1985 (od Arra po Bandos), którego matka była wybitnie dzielna: wygrała Oaks, Derby i Porównawczą - oraz wybitnie urodziwa - Championka Polski Klaczy Starszych 1986, a przy tym była wybitna jako matka.  Arra wywodzi się z rodziny Mlechy, która dała Bandolę 1948 i Baska 1956. Potomstwo Ararata odznaczało się na pokazach, oraz okazało się dzielne na torze. Do hodowli skierowano urodziwego syna Ararata - ogiera Emigrant 1991 (od Emigrantka po Eukaliptus ) hod. SK Michałów. 

Emigrant

Ród Palasa, charakteryzując się ogromną urodą, wydał szereg zwycięzców pokazów - podczas Pucharu Narodów w Aachen obok siebie w czempionacie stanęły ojciec Ararat i syn Emigrant, które wygrały swoje klasy. Drugim użytym w polskiej hodowli synem Palasa był Endel 1981, który przedłużył ród o jedno pokolenie dając ogiera Wiliam 1995 zwycięzcę Derby. Pomimo, że konie z tego rodu reprezentowały  swoisty typ i doskonały ruch, a nawet dzielność, a sam ród wzbudzał uzasadnione oczekiwania co do dalszej egzystencji, nie udało się znaleźć kolejnych następców i przedłużyć linii męskiej Palasa. Jedynego klasowego syna Emigranta - młodzieżowego czempiona Polski, ogiera Emrod 1997 (od Empressa) sprzedano za granicę bez użycia w hodowli. Po sprzedaży Emroda, również Emigrant został sprzedany do USA , także bez zapewnienia w polskiej hodowli następcy. Ostatecznie zatem, wraz z eksportem, a następnie śmiercią Emigranta linia ta w polskiej hodowli wygasła.

Endel

Wraz ze zmieniającymi się wymaganiami co do fenotypu koni przeznaczanych na pokazy, kosztem cenionego w Polsce tzw. bukietu, pokazy stały się polem do popisu dla koni o rodowodach egipskich, gdzie prym już od dawna wiodą przedstawiciele linii zwanej Saklawi I. Inne linie męskie, których przedstawiciele na skutek selekcji prowadzonej w ich obrębie w innym kierunku niż pokazowy, stopniowo zaczęły ustępować Saklawi I. 

W Polsce;  „kiedy otworzyła się szansa eksportu koni arabskich do Europy zachodniej i Ameryki, preferencję uzyskały rody utrwalające cechy pożądane na rynkach zagranicznych – głównie urodę pokazową. (…) Od tego czasu przewagę w polskiej hodowli zyskały rody w typie saklawi, wyżej ocenianym na pokazach. Krystyna Chmiel (1).

Panuje zatem przekonanie o tym, że to linia Saklawi I, jest winna wyparcia innych, zwanych w Polsce rodzimymi, z hodowli. Także Magdalena Pieszka i in. już w 2012 roku (5) rozpatruje zagadnienie przewagi rodu Saklawi I dokonując oceny:

…rodów męskich i linii żeńskich koni czystej krwi arabskiej wyhodowanych w Polsce na podstawie ich sukcesów pokazowych. (…) W wyniku analiz wykazano zdecydowaną dominację rodów męskich Saklawi I i Kuhailan Haifi oraz rodziny żeńskiej Milordka wśród czempionów i wiceczempionów. Pieszka (5)

Analizując osiągnięcia przedstawicieli tego rodu należy pamiętać, że, pozbawieni są oni cech dzielności na co wskazuje też udział i ich wyniki w próbach dzielności na polskich torach wyścigowych n.p. w 2019 roku: 

„Najlepszy reproduktor tego rodu - Pogrom, suma wygranych potomstwa zajmuje wprawdzie 16 miejsce, ale w odniesieniu do sredniej konia, juz zaledwie 64.” (7)

Obecnie stadniny państwowe posiadają ponad 600 koni arabskich, w tym ok. 200 matek stadnych oraz młodych klaczy przeznaczonych do włączenia. W hodowli reprezentowane jest obecnie 8 rodów męskich oraz 15 linii żeńskich. (1)

Celem zobrazowania ilościowego udziału poszczególnych rodów, zestawiono je w Tabeli 1. Wynika z niej, że SKJP dysponuje już jedynie 4 starymi polskimi rodami męskimi oraz Saklawi I, które reprezentuje połowa z 20 stojących tam ogierów. Dużo gorsza sytuacja panuje w Michałowie, gdzie aż 10 ze wszystkich 12 ogierów, to Saklawi I, a pozostałe dwa to wiekowy Ganges - Kuhailan Haifi, oraz przeciętny Forman - Krzyżyk.

Tabela ta, potwierdza zatem ogromną dominację Saklawi I wśród wszystkich rodów męskich - wśród 32 ogierów stacjonujących w stadninach państwowych, aż 20 reprezentuje właśnie Saklawi I.

Tab. 1 Rody męskie w Polsce 2019*